Owca: człowiek ją udomowił, ona go zmieniła

Historia udomowienia owiec rozpoczyna się ok. 11 tys. lat temu, w regionie Żyznego Półksiężyca, obejmującym m.in. obszary dzisiejszej Anatolii, Syrii i Iraku. To tam występował dziki muflon azjatycki (Ovis gmelini), przodek owcy domowej (Ovis aries). Pierwsze dowody archeologiczne – m.in. kości wskazujące na selektywne uboje młodych samców – pochodzą z takich stanowisk jak Aşıklı Höyük w centralnej Turcji. To wiemy od dawna, ale teraz szeroko zakrojone badania genetyczne wsparły te ustalenia.

Międzynarodowy zespół naukowców pod kierunkiem Kevina G. Daly’ego z Trinity College w Dublinie przeanalizował genomy 118 starożytnych owiec żyjących między 12 a 1 tys. lat temu. Próbki pochodziły z terenów od Mongolii po Irlandię, ze szczególnym uwzględnieniem południowo-zachodniej Azji. Dodatkowo uwzględniono 73 genomy współczesnych owiec i dzikich muflonów. Potwierdziło się, że wczesne populacje owiec z centralnej Turcji przed 10 tys. lat były już bliskie udomowienia. Znaleziono dowody na selekcję cech takich jak ubarwienie sierści czy tempo wzrostu, co wskazuje na aktywne zarządzanie stadami przez ludzi.

Pomimo że Anatolia jest w kontekście udomowienia uznawana za główny obszar, mogło dojść do niego w różny sposób i w różnych regionach. Genomy zwierząt z późniejszych okresów, m.in. z Iranu, Zakaukazia i Libanu, zawierały domieszki dzikich genomów lokalnych muflonów. Przykładem są owce żyjące ok. 11 tys. lat temu w Nachcharini Cave w Libanie czy tysiąclecie później w Ganj Dareh w Iranie, które pod względem genetycznym różniły się od tych anatolijskich.

Około 10 tys. lat temu udomowione owce trafiły do Europy wraz z pierwszymi rolnikami. Genomy ich populacji się zmieniły, gdy po 5 tys. lat w epoce brązu ze stepów pontyjsko-kaspijskich przybyli pasterze kultury jamowej uważani za Indoeuropejczyków. Różnice genetyczne między ich owcami a tymi, które już w Europie były, okazały się znaczące: zwierzęta anatolijskie miały geny typowe dla początkowych stad udomowionych w regionie Żyznego Półksiężyca, te przybyłe z terenów dzisiejszej Rosji wykazywały zaś domieszki genetyczne lokalnych dzikich muflonów. Owce pasterzy były też bardziej wydajne pod względem mleczności i lepiej przystosowane do wędrówek.

Udomowienie owiec wpłynęło na wiele innych aspektów funkcjonowania człowieka. Indoeuropejczycy przywożąc swoje geny, zwyczaje, język i zwierzęta, znacząco zmienili gospodarkę i dietę mieszkańców Europy – wykorzystanie mleka wywarło duży wpływ na ewolucję genetyczną ludzi. Rozprzestrzenianie się owiec z terenów stepowych zbiega się z rozpowszechnieniem mutacji genu LCT, odpowiedzialnego za tolerancję laktozy u dorosłych, który pojawił się w okresie neolitu. Dzięki temu pasterze stepowi mieli przewagę w trudnych warunkach klimatycznych, co pozwoliło im przetrwać i skutecznie konkurować z lokalnymi społecznościami. Ta cecha genetyczna okazała się najbardziej przydatna w Europie Północnej, zwłaszcza w krajach skandynawskich, takich jak Szwecja, Norwegia i Dania, a także w Holandii i Wielkiej Brytanii, w której dziś ponad 90 proc. populacji jest zdolna do trawienia laktozy w dorosłym wieku.

Dziękujemy, że jesteś z nami. To jest pierwsza wzmianka na ten temat. Pulsar dostarcza najciekawsze informacje naukowe i przybliża najnowsze badania naukowe. Jeśli korzystasz z publikowanych przez Pulsar materiałów, prosimy o powołanie się na nasz portal. Źródło: www.projektpulsar.pl.