Archeologia i futurologia

• 
  Środowisko

  Spojrzenie w barwne kocie oczy

  Naukowcy wykorzystali bogactwo zdjęć dzikich kotów w internecie, próbując zrozumieć, jak doszło do pojawienia się kotów z oczami zielonymi czy niebieskimi (obok brązowych) – i odnaleźli coś w rodzaju szarej strefy.

  Zane Wolf

  1 kwietnia 2025
• 
  Struktura

  Figury bogów pachniały przez wieki

  Posągi starożytnej Grecji i Rzymu postrzegane są jako piękne, ale zimne figury. Od jakiegoś czasu wiadomo, że były kolorowe. Teraz okazuje się, że niektóre roztaczały woń perfum. Nie one pierwsze zresztą.

  Agnieszka Krzemińska

  20 marca 2025
• 
  Człowiek

  Szczęka sprzed ponad miliona lat, czyli pytanie o nowego przodka

  Kim byli pierwsi Europejczycy? Skąd – o ile w ogóle – przybyli? I jaką wiedzę o ewolucji człowieka mogą nam dać? Odpowiedzi dostarcza nowe odkrycie z w Hiszpanii.

  Agnieszka Krzemińska

  12 marca 2025
• 
  Człowiek

  Dziecko z Lapedo ujawniło swój wiek

  Czterokrotnie próbowano określić, z jakiego okresu pochodzi jedno z bardziej zagadkowych znalezisk antropologicznych w Europie. Bez wiarygodnego skutku. Wreszcie można odtrąbić sukces.

  Andrzej Hołdys

  6 marca 2025
• 
  Człowiek

  Co homininom mógł ofiarować słoń

  Osobniki zamieszkujące Afrykę Wschodnią już 1,5 mln lat temu tworzyły narzędzia nie tylko z kamienia – informują hiszpańscy badacze. Do tej pory sądzono, że inny surowiec stosowano dopiero milion lat później.

  Agnieszka Krzemińska

  5 marca 2025
• 
  Człowiek

  Kobiety paleolitu: sprawne, sprytne, kreatywne. Naukowcy długo się co do nich mylili

  Determinizm płciowy ustawił kobiety po stronie natury, z mężczyzn zaś uczynił twórców kultury i cywilizacji. Przyczyny upatrywano w męskiej biologii, ale ostatnio coraz częściej mówi się o wspieranej przez religie kulturze, którą mężczyźni wykorzystali, by kontrolować kobiety i ich płodność. [Artykuł także do słuchania]

  Agnieszka Krzemińska

  4 marca 2025
• 
  Człowiek

  Azjatyccy wyspiarze sprzed 40 tys. lat pływali nowocześnie

  Rozwój technologiczny w okresie paleolitu dotyczył wyłącznie Europy i Afryki? Nowe badania podważają to przekonanie.

  Agnieszka Krzemińska

  27 lutego 2025
• 
  Człowiek

  Baba Jaga i Hannibal Lecter - następcy kanibali także spod Ojcowa

  Ludzina jest niekaloryczna, a człowieka trudno upolować. Skąd zatem osiemnaście tysięcy lat temu koło Krakowa wzięli się ludożercy? O kanibalach w przeszłości i współczesnej kulturze opowiadają doktor habilitowana Marta Połtowicz-Bobak i Dariusz Bobak. [Artykuł także do słuchania]

  Agnieszka Krzemińska

  25 lutego 2025
• 
  Człowiek

  Hunowie: ile odziedziczyli po wschodnioazjatyckich elitach

  Pojawili się w Europie w latach 70. IV w. i założyli bardzo wpływowe, choć krótkotrwałe imperium. Naukowcy od lat spierają się, czy wywodzili się z koczowniczego ludu Xiongnu, którego państwo w Azji Środkowej upadło ok. roku 100.

  Agnieszka Krzemińska

  25 lutego 2025
• 
  Człowiek

  Czaszki przemawiają: Wikingowie chorowali, Iberowie obcinali głowy

  Dwa nowe badania archeologiczne ukazują, jak wiele dzięki nowoczesnym metodom badawczym można dowiedzieć się o dawnych społecznościach. Mimo że dotyczą zupełnie różnych kultur i okresów historycznych, ujawniają dramatyczne aspekty życia i śmierci dawnych ludzi.

  Agnieszka Krzemińska

  24 lutego 2025
• 
  Człowiek

  Ostatni grobowiec faraona w Dolinie Królów odnaleziony

  Odkrycie grobu Tutanhamona w 1922 r. przez Howarda Cartera na zawsze zmieniło oblicze egiptologii. Po ponad stu latach badacze znaleźli kolejny z czasów XVIII dynastii.

  Agnieszka Krzemińska

  19 lutego 2025
• 
  Człowiek

  Szczątki z Tamizy: zbiór nieprzypadkowy

  Ofiary bitew lub utonięć, a może zwłoki pochowane wcześniej na cmentarzach, które uległy erozji? Do tych starszych hipotez na temat kości znalezionych w angielskiej rzece badacze dołożyli właśnie kolejną.

  Agnieszka Krzemińska

  18 lutego 2025
• 
  Człowiek

  Mumie pachną drewnem i słodyczą

  W tym badaniu udział wzięli nie tylko naukowcy, lecz także wyszkoleni „wąchacze” oraz elektroniczny „nos”. Wyniki okazały się zaskakujące.

  Agnieszka Krzemińska

  17 lutego 2025
• 
  Człowiek

  Cesarstwo Rzymskie: na co wskazuje karmienie piersią  

  Czy istnieje związek między czasem spożywania przez niemowlęta mleka matki a urbanizacją? Nowa publikacja w „PNAS Nexus” sugeruje, że tak. Skąd ta wiedza? Z zębów.

  Tomasz Targański

  11 lutego 2025
• 
  Człowiek

  Kanibalizm w Jaskini Maszyckiej: demonstracja siły i kontroli

  Szczątki znalezione w Ojcowskim Parku Narodowym dostarczają dowodów na to, w jaki sposób żyjący 18 tys. lat temu przedstawiciele epoki magdaleńskiej traktowali pokonanych wrogów.

  Agnieszka Krzemińska

  10 lutego 2025
• 
  Człowiek

  Gdzie biją genetyczne źródła Indoeuropejczyków

  Dzięki genetykom możemy spojrzeć na tę zagadkę z nowej perspektywy. Badania opublikowane w „Nature” pokazują, jak kształtowały się geny ludu, który zdominował olbrzymią część Eurazji.

  Agnieszka Krzemińska

  5 lutego 2025
• 
  Środowisko

  Kiedy ołów w atmosferze zaczął kształtować historię?

  Znacznie wcześniej, niż się dotychczas wydawało – dowodzą najnowsze badania naukowców z Uniwersytetu w Heidelbergu.

  Agnieszka Krzemińska

  4 lutego 2025
• 
  Człowiek

  Islam w Europie – nie tylko wojna, ale także fascynacja

  Odnaleziony w kościele Sant'Antonio in Polesine fresk, przedstawiający muzułmański namiot, to dowód na adaptację islamskiej sztuki w chrześcijańskim rytuale.

  Agnieszka Krzemińska

  3 lutego 2025
• 
  Środowisko

  Kiedy niesporczaki stały się niemal niezniszczalne

  Znamy na razie jedynie cztery ich skamieniałe szczątki. Wszystkie zachowane są w bursztynie, w tym dwa wewnątrz bryłki znalezionej w Kanadzie w 1940 roku sprzed 84–72 mln lat. Naukowcy wykorzystali specjalne, wysokokontrastowe obrazy mikroskopowe, aby odkryć niewidoczne wcześniej szczegóły na pazurkach dwóch okazów.

  Mindy Weisberger

  1 lutego 2025
• 
  Człowiek

  Owca: człowiek ją udomowił, ona go zmieniła

  Kiedy i gdzie doszło do udomowienia tych zwierząt? Jaki wpływ miały na rozwój cywilizacji? Oto co mówią najnowsze badania.

  Agnieszka Krzemińska

  31 stycznia 2025