Kto dinozaurem, a kto jakim pseudozuchem? Garść doniesień, także z Polski
Pochodził sprzed ok. 230 mln lat (późny trias), miał wielkość dużego psa, dziób, żył w stadach i był roślinożerny. Prof. Jerzy Dzik, przez dwie kadencje dyrektor Instytutu Paleobiologii PAN w Warszawie, opisał go z wykopalisk w Krasiejowie na Śląsku Opolskim w 2003 r. Przedstawił trzy hipotezy dotyczące jego pochodzenia. Najpopularniejsza zakładała, że silezaur należał do grupy ptasiomiednicznych, od których – wbrew nazwie – nie wywodzą się ptaki, lecz dinozaury roślinożerne. Według drugiej hipotezy od silezaura pochodzą zarówno ptasio- jak i gadziomiedniczne (tak, z tych ostatnich wyewoluowały ptaki). Paleontolodzy z całego świata byli zaś skłonni uznać trzecią, plasującą silezaura w grupie do dinozaurów siostrzanej, wykluczającą zatem, że był on przodkiem któregokolwiek z wielkich i słynnych gadów. Najnowsza praca, opublikowana w „Journal of Systematic Palaeontology” (bez udziału Polaków) wspiera jednak hipotezę pierwszą. Analizuje ona początki dinozaurów ptasiomiednicznych. Silesaurus opolensis miał się według niej znajdować u samego zarania tej grupy. Był więc jak najbardziej dinozaurem.
W triasie istniały obok siebie dwie – nieodróżnialne na pierwszy rzut oka – grupy: dinozaury i pseudozuchy – przodkowie dzisiejszych krokodyli, które wtedy biegały na dwóch, a nie na czterech nogach. Z terenu południowej Polski pochodzi na przykład Polonosuchus silesiacus. Dopiero masowe wymieranie na początku kolejnego okresu, jury, zupełnym przypadkiem wybiło głównie pseudozuchy, a nie dinozaury. Te, które pozostały, mogły urosnąć do ogromnych rozmiarów i stać się największymi zwierzętami lądowymi. Z owego, dziwnego czasu pochodzi opisany właśnie w „Scientific Reports” pseudozuch Parvosuchus aurelioi sprzed 237 mln lat (środkowy i późny trias). Występował on w Brazylii, a o jego odkryciu donosi Rodrigo T. Müller.
Jednocześnie dwóch Polaków, Łukasz Czepiński i Daniel Madzia, wzięło na warsztat szczątki dinozaura rogatego z Węgier opisane w „Nature” w 2010 r. pod nazwą Ajkaceratops kozmai. Stwierdzili oni, że nie był dinozaurem rogatym. Owszem, należał do dinozaurów, ale do całkiem innej grupy. Nie wiedzą jednak, jakiej.
Z całą pewnością do dinozaurów rogatych należał opisany w „PeerJ” Lokiceratops rangiformis. Pochodził on z górnej kredy, sprzed 78 mln, z terenu Montany w USA (górna kreda, 12 mln lat starszy od swego słynnego krewniaka, triceratopsa). Na stałe zamieszkuje jednak Europę, konkretnie Danię, stąd jego, nawiązująca do skandynawskiego boga Lokiego nazwa.