Sosna ucieka, a z nią dzięcioły

W Kabarecie Starszych Panów Polskę określono metonimią „kraj sosny”. Rzeczywiście, sosna zwyczajna występuje w całej Polsce, z wyjątkiem najwyższych gór, gdzie ustępuje miejsca limbie i kosodrzewinie – także gatunkom sosny. Sporny jest jedynie jej naturalny status w Bieszczadach. Drzewostany sosnowe zajmują obecnie dwie trzecie polskich lasów. Sosna wytrzymuje warunki, których nie znoszą inne gatunki, dlatego jej udział na piaszczystych i bagiennych siedliskach sięga stu procent. Potrafi jednak rosnąć także w siedliskach bardziej standardowych, ale nie znosi zacienienia, więc jest z nich wypierana przez graby, świerki czy dęby. Rozwijające się rolnictwo zajmowało obszary zdominowane przez te gatunki, pozostawiając bory sosnowe i ubogie grądy. W tych ostatnich dominują graby, niezbyt cenione przez leśników, którzy na ich miejsce sadzili sosnę, co również wpłynęło na jej udział. Od drugiej połowy XX wieku trend się odwrócił i to obszary rolne zaczęto zalesiać, do czego najlepiej nadaje się światłolubna sosna. Zatem na dominację tego gatunku wpłynęła zarówno jego szeroka tolerancja ekologiczna, jak i działania gospodarcze.

Jednym z większych kompleksów borów sosnowych jest Puszcza Augustowska. Można uznać ją za modelowy ekosystem zdominowany przez sosnę zwyczajną. Niedawno ukazała się praca badaczy analizujących preferencje gniazdowania ptaków na tym drzewie, przy czym do badań wzięto pod uwagę jedynie 19 gatunków dużych ptaków (od rozmiaru kaczki czy gołębia). Biorąc pod uwagę, że drzewostan sosnowy zajmuje tam 78 proc., nie zaskakuje obserwacja, że tylko 4 gatunki wybierają raczej inne drzewa. Są to orlik krzykliwy (tylko jedno gniazdo na dziesięć), trzmielojad, jastrząb i dzięcioł duży. Jedenaście gatunków zakłada gniazda wyłącznie lub prawie wyłącznie na sośnie. Wśród nich jest dzięcioł czarny, co ma duże znaczenie, ponieważ z wykutych przez niego dziupli korzystają inne ptaki, z gągołem, siniakiem i włochatką na czele. Podobnie jest z krukiem, którego stare gniazda są często wykorzystywane przez kanię czarną i kobuza. Drzewostany sosnowe wybierają również ptaki gniazdujące na ziemi – głuszec (wyłącznie na obszarach, gdzie udział sosny wynosi ponad 80 proc.) i jarząbek (wybierający obszary o różnym stopniu dominacji sosny).

Modele ekologiczne uwzględniające zmiany klimatyczne przewidują, że zasięg sosny w Polsce znacznie się skurczy w nadchodzących dziesięcioleciach. Oznacza to problem dla ptaków wyspecjalizowanych w gniazdowaniu na tym gatunku. Ptaki są znane z plastyczności zachowań, także pod względem wyboru miejsca gniazdowania. Można więc przypuszczać, że ustępowanie sosny nie musi automatycznie pociągać za sobą zaniku ptaków preferujących ten gatunek. Może jednak wpłynąć na ich proporcje, np. dzięcioł czarny może ustępować dzięciołowi dużemu, a włochatka – puszczykowi.

Dziękujemy, że jesteś z nami. To jest pierwsza wzmianka na ten temat. Pulsar dostarcza najciekawsze informacje naukowe i przybliża najnowsze badania naukowe. Jeśli korzystasz z publikowanych przez Pulsar materiałów, prosimy o powołanie się na nasz portal. Źródło: www.projektpulsar.pl.