Jet stream pomógł Czarnej Śmierci i sprzyja skrajnościom pogodowym

Jet streamy pędzą z zachodu na wschód na wysokości 10 –15 km. Mają długość wielu tysięcy kilometrów, szerokość kilkuset km i grubość do 2 km. W ich środku prędkość wiatru wynosi 200–300 km/h, niekiedy jeszcze więcej. Na każdej z półkul wieją po dwa takie prądy – polarny i podzwrotnikowy. Nad Europą przebiega ten pierwszy, który karmi się różnicą temperatur pomiędzy cieplejszą strefą umiarkowaną a chłodniejszą Arktyką. Jego lokalizacja, prędkość i przebieg zmieniają się nieustannie. Współczesny meteorolog, przygotowując prognozę pogody na przykład dla Europy na północ od Alp, za¬wsze bierze pod uwagę położenie i siłę jet streamu, bo to jego meandry rządzą wyżami i niżami barycznymi, a także trasami frontów atmosferycznych.

Okazuje się, że tak jest na naszym kontynencie co najmniej od 700 lat. Tak daleko w przeszłość sięgnęli autorzy publikacji w dzisiejszym „Nature”. Są oni dendrochronologiami – specjalistami od rekonstruowania klimatu w odległych czasach (gdy nie było jeszcze termometrów i innych instrumentów meteorologicznych) na podstawie przyrostów rocznych drzew. Zazwyczaj ze słojów odczytuje się temperaturę powietrza, ale Valerie Trouet z University of Arizona, gdzie znajduje się Laboratory of Tree-Ring Research (zdaniem wielu najlepszy ośrodek dendrochronologiczny na świecie), postawiła przed sobą bardziej ambitny cel. Postanowiła odtworzyć cyrkulację powietrza nad Europą, w tym kaprysy polarnego jet streamu. Jej metoda polega na pozyskiwaniu wiedzy równocześnie z kilku źródeł. Poza słojami drzew mogą to być inne archiwa paleoklimatyczne, takie jak osady jeziorne lub morskie, a także historyczne – roczniki, kroniki, księgi i inne dokumenty.

Śledztwo objęło okres od 1300 do 2004 r. I zakończyło się zidentyfikowaniem regularnie powtarzającej się prawidłowości dotyczącej ciepłej połowy roku. Gdy latem jet stream przemieszczał się wyraźnie na północ, wtedy w Europie na północ od Alp pogoda stawała się chłodna i dżdżysta, natomiast w strefie śródziemnomorskiej oraz na Bałkanach było sucho i gorąco. Natomiast gdy jet stream migrował na południe, wówczas północna połówka kontynentu cieszyła się z ciepłego, słonecznego lata (pod warunkiem, że nie sprowadzało ono suszy), natomiast mieszkańcy południowych krain europejskich, a w szczególności Półwyspu Bałkańskiego, doświadczali względnie chłodnej i mokrej aury.

Według Trouet, migracje jet streamu wpłynęły na historię Europy, jej gospodarkę, rolnictwo i demografię. Na przykład epidemie w północnej części kontynentu pojawiały się zazwyczaj wtedy, gdy lato było tam chłodne i deszczowe. Tak było w przypadku Czarnej Śmierci, która szalała w Europie w latach 1348–50, zabijając dziesiątki milionów ludzi. „Jet stream znajdował się wtedy skrajnie na północy” – zauważa badaczka. Identyczne położenie sprzyjało także wielkim pożarom roślinności oraz suszom rolniczym na południu kontynentu. Autorzy badań zwracają uwagę, że wobec wzrostu temperatur na globie skrajne wychylenia jet streamu nad Europą, w jedną lub drugą stronę, będą sprzyjały ekstremom pogodowym.

Dziękujemy, że jesteś z nami. To jest pierwsza wzmianka na ten temat. Pulsar dostarcza najciekawsze informacje naukowe i przybliża najnowsze badania naukowe. Jeśli korzystasz z publikowanych przez Pulsar materiałów, prosimy o powołanie się na nasz portal. Źródło: www.projektpulsar.pl.