Podkast 127. Tomasz Samojlik: Puszcza Białowieska – niemożliwa, a istniejąca

Tomasz Samojlik porusza się równolegle w dwóch uniwersach. Jedno stworzył sam – a raczej z pomocą powołanych przez niego do życia żubra Pompika i Żorża, wilka Ambarasa, wydry Salwinki, ryjówki Dobrzyka oraz mrowia innych istot, mieszkańców puszczańskich ostępów, których perypetie przedstawił w kilkudziesięciu tomach komiksowych (i nie tylko) opowieści.

Drugiego uniwersum – pierwowzoru pierwszego – nie musiał tworzyć. Było od tysiącleci, ewoluowało, przechodziło z rąk do rąk, czekając na badaczy swojej niezwykle bogatej historii.

Puszcza Białowieska, bo jej właśnie Samojlik poświęcił swoje życie naukowe, przyciągała uwagę królów, którzy uczynili z niej teren o specjalnym, prawem chronionym statusie. A później carów, którzy za ambicjonalny cel powzięli jej ujarzmienie. Skupiała też na sobie uwagę oświeceniowych filozofów i przyrodników, takich jak Juliusz Brincken czy Jean Emmanuel Gilibert, którzy dostrzegli w niej ucieleśnienie abstrakcyjnej idei lasu pierwotnego.

Przez wieki była sceną paradoksu – harmonijnego współistnienia człowieka i dziewiczych ostępów. Następnie stała się terytorium konfliktu, przez dziesiątki lat stawiając opór imperialnym korpusom geodezyjnym, nie dając się zmapować. Aż w końcu poddała się – choć, szczęśliwie, nie całkiem.

Źródła informacji o procesach przekształcania lasów naturalnych w gospodarcze oraz o zmianach w stosunku ludzi do Puszczy bywają niebezpośrednie i niejednoznaczne. Są też rozproszone, a po części – jak te zgromadzone w archiwach rosyjskich – dziś niedostępne. Samojlik bada, co może, sam – i w towarzystwie. Ostatnio z Tomaszem Związkiem, którego zna jeszcze z czasów jego „naukowego pisklęctwa”.

W naszej rozmowie (w studiu jest obecny także Jędrzej Winiecki) opowiadają o warsztacie historyka przyrodniczego, o nierozpoznanych jeszcze rejonach nieokiełznanej ziemi zwanej krótko Puszczą. O żubrze Pompiku też wspominają.