„Rzucać grochem o ścianę” i bonobo potrafią

Cechą charakterystyczną ludzkiej mowy jest zdolność do łączenia odrębnych elementów w bardziej złożone, znaczące struktury. To kompozycyjność, która pozwala na łączenie morfemów (najmniejszych jednostek języka mających znaczenie) w słowa, a słów w zdania. Sens całości jest zaś kreślony przez elementy składowe i sposób ich połączenia. Kompozycyjność może przybierać dwie formy: trywialną i nietrywialną. W pierwszej każdy element zachowuje swoje niezależne znaczenie. W drugiej treść przekazu nie jest prostą sumą użytych słów – przykładem może być idiom „rzucać grochem o ścianę”.

W „Science” zostało właśnie zaprezentowane odkrycie międzynarodowego zespołu, który zgromadził 700 nagrań dźwięków wydawanych przez dzikie szympansy karłowate (Pan paniscus) w ich naturalnym środowisku. Naukowcy najpierw ustalili, że bonobo używają siedmiu rodzajów dźwięków – można je porównać do podstawowych „słów” w ich „słowniku”. Za każdym razem, gdy małpa wydawała któryś z nich, badacze skrupulatnie notowali wszystkie okoliczności towarzyszące tej sytuacji: co robiło zwierzę, kto był w pobliżu, czy np. trwało karmienie, odpoczynek, czy może konflikt.

Następnie, korzystając z metod podobnych do tych używanych w badaniach nad ludzkim językiem, naukowcy odkryli, że tych siedem podstawowych dźwięków tworzy cztery różne wzorce kombinacji. Co najciekawsze, w trzech przypadkach znaczenie połączonych dźwięków nie było prostą sumą znaczeń poszczególnych odgłosów.

To odkrycie może sugerować, że nietrywialną kompozycyjność da się wywieść już od ostatniego wspólnego przodka szympansów i ludzi, który żył jeszcze ok. 13–7 milionów lat temu. Z drugiej strony, naukowcy zachowują ostrożność w interpretacji. Fakt, że nie zaobserwowano podobnych zdolności u innych gatunków (ptaków i naczelnych), może wynikać po prostu z ograniczeń metodologicznych.

Badacze podkreślają, że ich metoda analizy teoretycznie może być stosowana do każdego gatunku i każdego systemu komunikacji (włączając gesty, mimikę czy sygnały multimodalne). Zaznaczają przy tym, że badanie ma pewne ograniczenia. Po pierwsze, nie uwzględniało stanów emocjonalnych małp. Po drugie, subtelne warianty akustyczne mogły nie zostać wychwycone, tak, jak różnice między dialektami w ludzkim języku. I po trzecie, bonobo nie ograniczają się do dźwięków – używają gestów, mimiki i kontaktu wzrokowego. Kolejnym ekscytującym krokiem będzie zatem zbadanie, jak te różne kanały wspólnie tworzą – być może jeszcze bardziej złożony – system komunikacji.

Dziękujemy, że jesteś z nami. To jest pierwsza wzmianka na ten temat. Pulsar dostarcza najciekawsze informacje naukowe i przybliża najnowsze badania naukowe. Jeśli korzystasz z publikowanych przez Pulsar materiałów, prosimy o powołanie się na nasz portal. Źródło: www.projektpulsar.pl.