Literacka Nagroda Nobla 2024: Han Kang, za prozę poetycką, która obnaża kruchość ludzkiego życia

Przyznanie Nagrody Nobla w dziedzinie literatury dla Koreanki jest sporym zaskoczeniem, bo Han Kang nie była w ogóle wymieniana wśród tegorocznych typów do nagrody. W przededniu ogłoszenia laureata lub laureatki Literackiej Nagrody Nobla bukmacherzy przedstawiają swoich faworytów do nagrody, a w tym roku na pierwszych pozycjach znalazła się chińska pisarka Can Xue i australijski prozaik Gerald Murnane, kolejne pozycje na liście zajmowała kanadyjska poetka Anne Carson oraz Ludmiła Ulicka - rosyjska pisarka opozycyjna.

Han Kang urodziła się w 1970 r. w południowokoreańskim mieście Gwangju, a w wieku dziewięciu lat przeprowadziła się z rodziną do Seulu. Pochodzi ze środowiska literackiego, a jej ojciec jest uznanym powieściopisarzem. Oprócz pisania poświęciła się także sztuce i muzyce, co znajduje odzwierciedlenie w całej jej twórczości literackiej.

Rozpoczęła swoją karierę w 1993 roku od publikacji kilku wierszy w magazynie 문학과사회 („Literatura i społeczeństwo”). Jej debiutem prozatorskim był w 1995 r. zbiór opowiadań „Love of Yeosu”. Niedługo później ukazało się kilka innych opowiadań oraz powieści. Wśród nich na uwagę zasługuje „Your Cold Hands” (2002). To swoista reprodukcją manuskryptu pozostawionego przez zaginionego rzeźbiarza, który ma obsesję na punkcie tworzenia gipsowych odlewów kobiecych ciał. Jest zafascynowany ludzką anatomią i grą między osobowością a doświadczeniem rzeźbiarza, w którym pojawia się konflikt między tym, co ciało ujawnia, a tym, co ukrywa. „Życie to prześcieradło wygięte w łuk nad otchłanią, a my żyjemy nad nim jak zamaskowani akrobaci” – stwierdza wymownie Kang pod koniec książki.

Na arenie międzynarodowej Han Kang zwróciła uwagę powieścią „The Vegetarian”. Ta napisana w trzech częściach książka przedstawia brutalne konsekwencje, które następują, gdy jej bohaterka Yeong-hye odmawia podporządkowania się normom spożycia żywności. Jej decyzja o niejedzeniu mięsa jest siłą odrzucana zarówno przez męża, jak i autorytarnego ojca, a ona sama jest wykorzystywana przez szwagra, artystę wideo, który ma obsesję na punkcie jej biernego ciała. Ostatecznie bohaterka trafia do kliniki psychiatrycznej.

Ekstremalne historie Han Kang wzmacniane przez jej coraz bardziej metaforyczny styl. Przykładem może być pozycja „Greek Lessons” – portret niezwykłej relacji między dwiema wrażliwymi osobami (młoda kobieta, która w wyniku traumatycznych przeżyć straciła zdolność mowy, nawiązuje kontakt ze swoim nauczycielem starożytnej greki, który sam traci wzrok; rodzi się kruchy romans).

Jak możemy przeczytać w materiałach Komitetu Noblowskiego „prace Han Kang charakteryzują się podwójną ekspozycją bólu, korespondencją między męką psychiczną i fizyczną, z bliskimi powiązaniami z myślą Wschodu. W »Convalescence« z 2013 r. dotyczy to wrzodu na nodze, który nie chce się zagoić i bolesnej relacji między główną bohaterką a jej zmarłą siostrą. W powieści »The Vegetarian« nie ma zaś prostych wyjaśnień, bo tutaj akt dewiacji pojawia się nagle i wybuchowo w formie pustej odmowy, a bohaterka milczy. To samo można powiedzieć o opowiadaniu »Europa«, w którym męski narrator, sam zamaskowany jako kobieta, zostaje przyciągnięty do enigmatycznej kobiety, która zerwała z małżeństwem. Narracyjne »ja« milczy, gdy jego ukochana pyta: »Gdybyś mógł żyć tak, jak chcesz, co byś zrobił ze swoim życiem?«. Nie ma tu miejsca ani na spełnienie, ani na pokutę.

W swojej twórczości Han Kang konfrontuje się z historycznymi traumami i niewidzialnymi zestawami zasad, a w każdym ze swoich dzieł obnaża kruchość ludzkiego życia. Ma wyjątkową świadomość powiązań między ciałem i duszą, żywymi i umarłymi, a dzięki swojemu poetyckiemu i eksperymentalnemu stylowi stała się innowatorem we współczesnej prozie”.

W Polsce wydano kilka książek Han Kang: „Wegetarianka” nakładem wydawnictwa Kwiaty Orientu, a także „Nie mówię żegnaj”, „Biała elegia” i „Nadchodzi chłopiec” nakładem wydawnictwa W.A.B.

O laureatce

Han Kang (koreański 한강, ur. 27 listopada 1970 e. w Gwangju w Korei Południowej) – zdobywczyni nagrody International Booker Prize for Fiction za powieść „The Vegetarian” („Wegetarianka”, 2007) oraz literackiej Nagrody Nobla „za prozę mierzącą się z historycznymi traumami i odsłaniającą kruchość ludzkiego życia” w 2024 roku.

Han Kang studiowała filologię koreańską na Yonsei University. Debiutowała jako poetka, publikując pięć wierszy, w tym „Zimę w Seulu”, w Munhak-gwa-sahoe (1993). W następnym roku rozpoczęła karierę pisarską, wygrywając konkurs literacki gazety „Seoul Shinmun” w Seulu za opowiadanie „Czerwona kotwica” (1994). Pierwszy zbiór opowiadań „Yeosu” opublikowała w 1995 r. Jej twórczość obejmuje zbiory opowiadań: „Fruits of My Woman” (2000), „Ognista salamandra” („Fire Salamander”, 2012); powieści: „Czarny jeleń” („Black Deer”, 1998), „Twa zimna dłoń” („Your Cold Hands”, 2002), „Wegetarianka” („The Vegetarian”, 2007), „Breath Fighting” (2010), „Lekcja greki” („Greek Lessons”, 2011), „Nadchodzi chłopiec” („Human Acts”, 2014), „Biała elegia” („The White Book”, 2016), „Europa” (2019). Opublikowano także zbiór wierszy „Schowałam w szufladzie o zmierzchu” (2013).

oprac. za: Nobel Prize