Wymiary przestrzeni: Nie czepiajmy się pnączy

Wiele osób uważa, że pnącza przenoszą do domów robactwo, szczury i grzyb, a także niszczą mury. Równocześnie architekci i wydziały zieleni coraz częściej sięgają po nie dla upiększenia budynków i miejsc publicznych. Kto ma rację?

Profesor Jan Turowski z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, czołowy polski socjolog miasta i autor książki „Środowisko mieszkaniowe w świadomości ludności miejskiej” (1979), zauważył, że mieszkańcom nowych PRL-owskich osiedli podoba się duży metraż, wygodne schody i centralne ogrzewanie, a nie podobają się „krzaki”, czyli zieleń. Bo wielu mieszkało wcześniej w suterenach, na poddaszach albo zarośniętych wiejskich domach.

Pnącza wyszły z mody, bo po wojnie elewacje były w złym stanie, a nowe modernistyczne osiedla PRL zieleń miała otaczać, a nie okrywać, bo to kojarzyło się z zaniedbaniem. Tak przylgnęła do pnączy łatka chwastu. Po 1989 r. los wielu obrośniętych ścian przypieczętowała termoizolacja ze swoją pastelozą – ucieczką od wcześniejszej szarości.

Czasy się zmieniły, ale stare uprzedzenia wciąż skłaniają właścicieli i administracje nieruchomości do walki z pnącą roślinnością. To z kolei utwierdza mieszkańców w przekonaniu, że „coś w tym musi być”, więc widok pająka w mieszkaniu łączą z widokiem pnącza za oknem. Tworzy się błędne koło między przesądem a łańcuchem zniekształceń poznawczych takich jak apofenia, błąd konfirmacji, zasada podczepienia, efekt strusia i percepcja selektywna. Ludzie dopatrują się zagrożeń ze strony pnączy, bo preferują obiegowe opinie, które potwierdzają ich przekonania, gdyż nowa wiedza wywołuje u nich dyskomfort emocjonalny.

Pnącza faktycznie mają swoisty rys „postapo”, bo zarastają dziko wszystko, co stare i porzucone. Tyle że dziś nazywamy to „czwartą przyrodą”, która renaturyzuje tereny zniszczone przez człowieka. Ze względu na swoją witalność pewien respekt względem nich jest jednak uzasadniony: popularny winobluszcz bez przycinania wrasta w okna, penetruje rynny i dachówki. Tyle że to przecież nic niezwykłego: każdy ogród potrzebuje pielęgnacji przez ogrodnika, a jeśli chodzi o wybór pnączy wedle potrzeb i możliwości, wszystko jest policzone i sklasyfikowane.

Do wyboru są pnącza samoczepne i wymagające podpór; szybciej i wolniej rosnące; z dużymi kwiatami i małymi, tracące liście i zimozielone – na każde warunki i gusta. Nie mniej ważne są też szczegóły techniczne. Masa pnącza waha się od jednego do kilkudziesięciu kg/m kw. Najcięższy jest zimozielony bluszcz pospolity (20–25 kg/m kw.), waga średnia to „dzikie wino”, czyli winobluszcz pięciolistkowy (10–20 kg/m kw.) i waga lekka – winobluszcz trójklapowy (10 kg/m kw.). Przy szacowaniu wytrzymałości podpór należy ten wskaźnik podwoić, uwzględniając wagę rosy, deszczu i śniegu. Istotny jest też napór wiatru na zieloną powierzchnię i jego siła ssąca, gdy wieje równolegle. Jest ona zależna od wysokości pnączy – np. od 8 do 20 m wynosi ok. 0,8 kN/m kw., a powyżej 20 m – ok. 1,1 kN/m kw.

Zatem „mędrca szkiełko i oko” wszystko już pomierzyło i przewidziało. Reszta należy do „czucia i wiary”. Ludziom już nie imponuje nowoczesność gołego betonu. Chcą mieć wokół siebie zieleń i to od razu nieco dziką i dorodną. A do tego pnącza nadają się doskonale, bo rosną szybko i są romantycznie piękne.