Pulsar zaprasza. Docs+Science 2025: Trudno być człowiekiem

Nauka i technologia stawiają nas, Homo sapiens, w przedziwnym położeniu. Zwłaszcza ostatnio. Rozprawiamy o nieśmiertelności, ale wciąż otrzymujemy tylko jej podłej jakości cyfrowe zamienniki. W tunelach laboratoriów, drążonych w ginącej planecie, rejestrujemy tańce odległych, niewyobrażalnie masywnych ciał niebieskich. Mówimy o wspólnotach umysłów, nie rozumiejąc mechanizmów rządzących działaniem choćby jednego, własnego. Szukamy życia w kosmosie, nie umiejąc sformułować jednoznacznej definicji ziemskiego.

Próbujemy odnaleźć się między tym, co naturalne i bioniczne, ożywione i mechaniczne. Funkcjonujemy w superpozycji samotności i ultrausieciowości, bezradności i boskosprawczości.

Tak, tytuł tegorocznej edycji Docs+Science jest parafrazą „Tak trudno być bogiem”, wspaniałej powieści Arkadija i Borisa Strugackich z roku 1964.

Karol Jałochowski, kurator sekcji Docs+Science

Filmy w tegorocznym cyklu Docs+Science

Eternal You / Druga szansa, reż. Moritz Riesewieck, Hans Block, 2024

Nowe technologie każą odpowiedzieć na pytania egzystencjalne: Kiedy kończy się życie? Czym jest stan zwany śmiercią? Co stanowi istotę osobowości? Kto ma prawo do dysponowania śladami, jakie pozostawiamy w cyfrowym świecie? Czy możemy zabronić, by z tych okruchów powstawały nasze pośmiertne, częściowo samoświadome awatary? Czy przysługuje nam przywilej bycia zapomnianymi? Moritz Riesewieck i Hans Block, twórcy m.in. wstrząsających „Czyścicieli internetu”, tradycyjnie już badają najsłabiej rozpoznane rejony sieci. Tym razem śledzą próby odtwarzania osób zmarłych. Dziś podejmowane na obrzeżach głównego nurtu zdarzeń. Jutro, być może, stanowiące część codzienności.

Life and Other Problems / Życie i inne problemy, reż. Max Kestner, 2024

W 2014 roku władze kopenhaskiego ogrodu zoologicznego uznały, że żyrafę imieniem Marius należy poddać eutanazji. Uzasadniona z naukowego punktu widzenia decyzja spotkała się z lawinową, globalną wręcz reakcją społeczną. Ujawniła trwałość, ale i naiwność poglądu o harmonijnym, pokojowym charakterze natury. A doświadczonego dokumentalistę Maxa Kestnera sprowokowała do podania w wątpliwość potocznych przekonań o istocie życia, świadomości, rzekomej wyjątkowości gatunku ludzkiego. Efektem stał się hybrydowy, poetycki, zaskakujący filmowy dziennik jego dociekań.

Surfing Einstein / Einstein na fali, reż. Meritxell Campos Olivé, 2024

Sto lat minęło od chwili, gdy Albert Einstein przewidział istnienie fal grawitacyjnych, do eksperymentalnego potwierdzenia owych zmarszczek czasoprzestrzeni. Wielki udział w tym wydarzeniu miały zespoły z Uniwersytetu Rzymskiego La Sapienza i Virgo Research Center. O frustracjach i zachwytach, porażkach i sukcesach przedziwnego procederu, zwanego badaniami naukowymi, opowiadają – ciałem, tańcem. Wspólnie z Meritxell Campos Olivé – reżyserką i choreografką – opracowali bowiem własny, niepowtarzalny sposób ekspresji tego, co najbardziej abstrakcyjne i wymyka się słowu.

Light Darkness Light / Jasność ciemność jasność, reż. Landon Van Soest, 2024

Świat jest taki, jakim odczuwają go nasze zmysły; odczuwanie świata jest efektem obróbki danych zachodzącej w naszych umysłach. Świat obiektywny nie istnieje; nie istnieją pozasubiektywne wspomnienia. Te dość oczywiste dla neuronaukowców stwierdzenia znajdują w filmie Landona Van Soesta poruszającą ilustrację. Reżyser towarzyszy niewidomemu pastorowi Ianowi Nicholsowi, gdy ten poddaje się pionierskiemu zabiegowi wszczepienia implantu pobudzającego nerw wzrokowy. Ciemność, w której przez dekady zanurzony był bohater, zostaje wspaniale rozświetlona, ale w sposób dla niego zaskakujący, bolesny, weryfikujący pierwotne oczekiwania.

Can’t Feel Nothing / Nie czuję nic, reż. David Borenstein, 2024

Ofiary wojny, puszyste kotki, perfekcyjne usta influencerek – po rolkach serwisów społecznościowych przetacza się wszystko. Akt skrolowania nie jest już jednak źródłem emocji, a zobojętnienia. Uzależnia odbiorców, twórców zniewala. Nie chcąc przeistoczyć się w zombie, reżyser David Borenstein wyrusza w świat, by zbadać naturę tego zjawiska. Dociera do krańców mapy, tam, gdzie trolle, propagandyści i przemysł wpływu produkują najbardziej uzależniające treści świata. Odkrywa też potencjalne źródła optymizmu, bijące w kolektywnej naturze Homo sapiens.

The Arc of Oblivion / Arka Zapomnienia, reż. Ian Cheney, 2023

Pamięć i prawa fizyki pozostają w wiecznym konflikcie. W zasadzie wszystko, co istniało, i wszyscy, którzy żyli, ulegli całkowitemu zapomnieniu. Podobnie będzie w przyszłości, tym bardziej że cyfrowe nośniki pamięci są znacznie mniej trwałe niż kamień czy papier. Dręczony tą wiedzą Ian Cheney konstruuje na łące w stanie Maine arkę, która nie tyle ma przenieść jego najcenniejsze wspomnienia przez ocean czasu, ile skłonić do refleksji nad tym, co naprawdę jest godne ocalenia. Uwaga: obecność legendarnego śmieszka Wernera Herzoga na pokładzie tego okrętu to podstęp.

Ponownie podczas tegorocznego Festiwalu odbędzie się także cykl KFF TALKS – fascynujące spotkania i dyskusje z wybitnymi postaciami spoza filmowego świata z pogranicza filozofii, nauk ścisłych, przyrodniczych i humanistycznych o kondycji świata i miejscu człowieka we współczesnej rzeczywistości. Na jedną z debat zaprosi was pulsar – wraz z Wydziałem Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego, który został partnerem sekcji Docs+Science.