Skok w czasie

Po przekroczeniu 60 lat symptomy starzenia się związane ze zdrowiem zwykle stają się bardzo wyraźne. Wiele osób zaczyna korzystać z okularów albo aparatów słuchowych, a lekarze notują znacznie zwiększone ryzyko cukrzycy lub chorób serca. Jednak z badań wynika, że nagła fala zmian molekularnych związanych z wiekiem może nastąpić nie tylko po 60 roku życia, ale także między 40. a 50.

W ramach badań, których wyniki opublikowano w „Nature Aging”, naukowcy śledzili poziomy ponad 135 tys. związków i drobnoustrojów odzwierciedlające aktywność komórek i tkanek u 108 zdrowych ochotników w wieku od 25 do 75 lat. Każdy z nich dostarczał próbki biologiczne, w tym krwi i kału, co 3–6 miesięcy średnio przez 1,7 roku. Wyniki wykazały, że największe zmiany w poziomie wielu związków i mikroorganizmów skupiały się w obrębie dwóch cezur – 44 i 60 lat. Stąd wniosek, że proces starzenia się może wtedy przyspieszać, a to sygnalizuje konieczność uważnego monitorowania stanu zdrowia.

Badanie jest zgodne z obserwacją, że wiele osób po czterdziestce zauważa w swoim organizmie zmiany w rodzaju dolegliwości mięśniowych lub bardziej dokuczliwego kaca, a wyniki badań wskazują na przyczyny tego stanu, mówi współprowadzący badania genetyk ze Stanford Medicine Michael P. Snyder.

W porównaniu z młodszymi uczestnikami u 40- i 60-latków zauważono różnice biologiczne związane z osłabieniem i wiotczeniem mięśni, pogorszeniem stanu serca i nieefektywnym metabolizmem kofeiny. U 40-latków stwierdzono też mniejszą aktywność komórek na szlakach sygnałowych odpowiedzialnych za rozkład alkoholu i tłuszczów, co oznacza spowolnienie trawienia tych związków. Natomiast 60-latkowie mieli niższy poziom związków układu odpornościowego, takich jak cytokiny prozapalne, co korelowało z osłabioną reakcją immunologiczną. Wykazano również istotne różnice w poziomach niektórych związków odpowiedzialnych za trawienie węglowodanów oraz za pracę serca i nerek, co wskazuje na większą podatność starszych osób na cukrzycę typu 2., choroby układu krążenia i problemy z nerkami.

Zmiany wiekowe wynikające z nowych badań są podobne do wykrytych w badaniu z 2020 roku, które wykazało, że układ odpornościowy staje się znacznie mniej sprawny w walce z patogenami u osób mających około 40 lat i ponownie wyraźnie słabnie w pobliżu 65. roku życia. Jednak rezultaty nowych badań nie są niepodważalne, bowiem objęły stosunkowo niewielką liczbę osób z rejonu Palo Alto w Kalifornii. Wynikający z tego brak różnorodności geograficznej sprawia, że są mniej reprezentatywne dla szerszego gremium, zauważa Aditi Gurkar z University of Pittsburgh, także badająca proces starzenia się. „Badane osoby mogły łączyć jakieś czynniki związane ze stylem życia, na przykład dieta, ćwiczenia lub środowisko, a to mogło wpłynąć na wyniki”.

Badanie nie obejmowało również nikogo przez okres dłuższy niż siedem lat, więc trudno o pewność, że różnice między osobami w różnych grupach wiekowych odzwierciedlają uniwersalne zmiany. Na przykład 40- i 60-latkowie objęci badaniem mogli się starzeć szybciej w porównaniu z innymi osobami w tym samym wieku w większej populacji, zauważa Gurkar. Zdaniem wielu badaczy najlepszym sposobem na potwierdzenie wyników – i dokładne prześledzenie biologicznych zmian związanych z wiekiem – byłoby przeprowadzenie szerszych badań, obejmujących te same osoby podczas ich całego życia. Gromadzenie danych na temat stanu zdrowia, sprawności fizycznej lub niepełnosprawności pozwalałoby na lepszą ocenę wpływu zmian związanych z wiekiem na ogólny stan danej osoby (obciążenie stresem komórek i tkanek – określane jako starzenie się biologiczne – różni się znacznie między ludźmi różnych ras i o różnym statusie socjoekonomicznym, a także między poszczególnymi narządami w ludzkim ciele).

Przyczyny tego, że wiek 44 i 60 lat może oznaczać dla zdrowia punkty zwrotne, nie są jeszcze jasne, ale badacze zamierzają sprawdzić w przyszłości kilka hipotez. Snyder sądzi, że słabszy układ odpornościowy 60-latków powoduje ogólne pogorszenie się działania narządów. Natomiast ograniczenie w średnim wieku aktywności fizycznej może wyjaśniać zmiany obserwowane po czterdziestce, choć może to być także wpływ zmian hormonalnych, w tym menopauzy. Jednak sama menopauza nie może być wyjaśnieniem, bowiem – jak zauważa Snyder – u badanych osób obu płci różnice związane z wiekiem występują w tym samym stopniu.

Zdaniem Snydera nowe dane mogą być istotne w profilaktyce zdrowotnej. U osób po czterdziestce ważne jest badanie krwi pod kątem zawartości lipidów oraz regularne ćwiczenia wzmacniające serce. Snyder podkreśla też wagę wczesnych i regularnych badań przesiewowych w kierunku chorób serca u osób w średnim wieku, które mają już problemy ze zdrowiem.

Według Gurkar wyniki badań przypominają o tym, że wybór stylu życia, w tym dieta i ćwiczenia, wpływa na szybsze lub wolniejsze starzenie się, a niewiele badań tego procesu obejmuje osoby w średnim wieku i tak kompleksowe pobieranie próbek biologicznych, jak w tym przypadku. Oprócz identyfikacji potencjalnych okresów zmian związanych z wiekiem, badania stanowią kluczowy pierwszy krok w kierunku opartych na danych biologicznych modeli przewidywania występowania chorób w dużej skali.