Rosomaki zdobywają świat

Populacja rosomaków – dużych drapieżników, największych w Europie przedstawicieli rodziny łasicowatych – szybko odradza się na Półwyspie Skandynawskim. Te zwierzęta preferujące klimat polarny i umiarkowanie chłodny półkuli północnej, są skryte, sprytne i zwinne, świetnie pływają i wspinają się po drzewach. Mimo to zostały niemal doszczętnie wybite w XX w., zarówno w Ameryce Północnej, jak i w Eurazji. Niewielka populacja przetrwała m.in. w górach Półwyspu Skandynawskiego, na pograniczu Norwegii i Szwecji. I to ona właśnie była przedmiotem badań, których optymistyczne wyniki opublikował właśnie „PNAS”. Ich autorzy twierdzą, że w ciągu ostatniej dekady rosomaki ze Skandynawii coraz śmielej opuszczają swoje dzikie górskie azyle, w których przetrwały zagładę, i pojawiają się na terenach leśnych, także tych częściowo zmienionych przez ludzi, mimo że wcześniej tajga nie była ich ulubionym siedliskiem. (hold) Zdjęcie: Shutterstock

Miasta nie do życia

Listę miast na naszym kontynencie, w których mieszkańców najsilniej uderzy wzrost temperatur w najbliższych dekadach, otwiera Barcelona. Na kolejnych miejscach są: Rzym, Neapol, Madryt, Mediolan i Ateny. Pierwszą dziesiątkę zamykają Bukareszt i Genua. Autorzy badań, które publikuje dziś „Nature Medicine”, prognozują, że do końca tego wieku klimat przyczyni się do 2,3 mln dodatkowych zgonów w ponad 800 europejskich miastach objętych analizą. Przyczyną będą długotrwałe fale gorąca, które będą stanowiły olbrzymie wyzwanie dla osób starszych i cierpiących na choroby układu oddechowego lub mają problemy z krążeniem. Najgorzej będzie w strefie śródziemnomorskiej i na Bałkanach. Badacze podkreślają, że ok. 70 proc. tych zgonów można byłoby uniknąć, gdyby ludzkości udało się utrzymać wzrost średniej rocznej temperatury na Ziemi poniżej 2 st. C, licząc od początku epoki przemysłowej. (hold) Zdjęcie: Shutterstock

Kapucynki w szkole życia

Bardziej tolerancyjne kapucynki szybciej nabywają nowe umiejętności, w tym te kluczowe do przetrwania – wykazali brytyjscy i brazylijscy uczeni na łamach PNAS. Zanim jednak popadniemy w zachwyt nad korzyściami płynącymi z postawy tych małp, wyjaśnijmy, że badaczom chodziło tu o tzw. tolerancję społeczną, czyli o zdolność do akceptowania fizycznej i przestrzennej bliskości innego osobnika. Ponieważ kapucynki uczą się przede wszystkim poprzez obserwację, nic więc dziwnego w tym, że lepszymi uczniami są te, które przebywają częściej i bliżej innych członków stada. Dzięki temu szybciej np. rozłupują trudne do otworzenia orzechy. (mat) Zdjęcie: Shutterstock

Szybki dron

Autonomicznego drona o nazwie SUPER (safety-assured high-speed aerial robot, co można przetłumaczyć jako szybki dron z systemem bezpieczeństwa) skonstruowali inżynierowie z University of Hong Kong. Potrafi on nawigować w nieznanym terenie z wieloma przeszkodami (np. lesie), poruszając się z prędkością ponad 70 km/h. Wykorzystuje m.in. czujnik LiDAR do mapowania terenu w promieniu 70 m oraz stosuje specjalną strategię planowania trasy. Może także śledzić biegnącą osobę w zalesionym terenie, nawet przy słabym oświetleniu. O tym ważnym osiągnięciu w rozwoju autonomicznych robotów latających, który może usprawnić akcje poszukiwawczo-ratownicze, informuje najnowsze wydanie „Science Robotics”. (mr) Ilustracja: Demonstracja umiejętności SUPER. (i) Loty z dużą prędkością; (ii) unikanie przewodów elektrycznych; (iii) nawigacja w środowisku; (iv) loty w nocy.

Najstarsze ślady

Przez lata uważano, że najstarszym dowodem obecności ludzi w Eurazji są szczątki odkryte w Dmanisi w Gruzji, datowane na ok. 1,8 mln lat. Tymczasem na stanowisku archeologicznym w dolinie rzeki Olteț w Rumunii, naukowcy odkryli liczne kości zwierząt noszące ślady nacięć, które zinterpretowano jako efekty obróbki przez homininów. Datowanie znaleziska metodą uranowo-ołowiową wykazało, że osady w Grăunceanu mają co najmniej 1,95 mln lat. Odkrycie wpisuje się w szerszą debatę o tym, kiedy i w jaki sposób homininy opuściły Afrykę. Wcześniejsze badania sugerowały, że rozprzestrzenianie się ludzi było stopniowe i powolne. Jednak nowe dowody z różnych stanowisk w Eurazji wskazują, że proces ten mógł być bardziej złożony i obejmować liczne fale migracyjne.

21 dni to tak naprawdę prawie rok

„Dietetycy jej nienawidzą, znalazła jeden prosty sposób, by w zaledwie 21 dni zmienić swoje szkodliwe nawyki” – kto nigdy nie natknął się na tego typu hasło reklamowe? Zwykle oferuje się w nim jakąś aplikację, płatny webinar, e-booka albo inny produkt czy usługę, które mają przekonać użytkownika do sportu, zdrowego żywienia, wstawania o 5 rano lub produktywnej pracy przez 12 godzin dziennie. Niestety, te rozwiązania mają bardzo niewiele wspólnego z wiedzą naukową. W dodatku niedawne badania, przeprowadzone przez uczonych z University of South Australia, wykazały, że 21 dni to zdecydowanie za mało, by wyrobić sobie jakiś zdrowy nawyk, np. żywieniowy. Z przeprowadzonej przez badaczy analizy wynika, że nawet przy założeniu pomyślnego przebiegu, nowe przyzwyczajenia zaczynają się formować przeciętnie po 59–66 dniach. Aby na dobre zagościły w czyimś życiu, czyli się ugruntowały, potrzeba jeszcze więcej czasu – nawet 335 dni. (mat)

Jaki nos lepiej czuje?

Które rasy psów są najlepsze do pracy węchowej, np. do wykrywania i wyszukiwania materiałów wybuchowych, narkotyków czy innych śladów zapachowych? Te, które mają długą kufę, obszerną jamę nosową, a więc i dużą powierzchnię nabłonka węchowego – brzmi intuicyjna odpowiedź, powielana przez lata przez różne źródła. Ale czy na pewno? Autorzy pracy, która ukazała się na łamach „Science Advances”, postanowili sprawdzić, czy cechy anatomiczne, zwłaszcza te związane z budową czaszki, faktycznie przekładają się znacząco na przypisywane poszczególnym rasom umiejętności. Z ich analiz wynika, że nie. To, czy pies jest długopyski, czy krótkopyski, nie wydaje się mieć istotnego wpływu na jego „funkcjonalność”. Odpowiedni trening sprawia, że wszystkie rasy osiągają zbliżone wyniki w pracach, które zwykliśmy wiązać z poszczególnymi cechami anatomicznymi – podają autorzy.  I dodają, że predyspozycje behawioralne psa mogą być znacznie ważniejsze niż budowa jego ciała. (mat)

Smacznego, orko

Wątróbka żarłacza białego w „sosie” z wód oceanicznych – zdaje się, że to jedna z ulubionych potraw orek. Wynika to z pracy opublikowanej na łamach „Ecology and Evolution”. Te morskie ssaki polują bowiem na rekiny tylko po to, by pożywić się ich wątrobą. W tym celu zabijają lub ogłuszają ofiarę, a następnie dokonują charakterystycznego rozcięcia podbrzusza i – jak to ujęto w publikacji – przeprowadzają ekstrakcję.   Wcześniej notowano już orki polujące na różne gatunki rekinów, a także pożywiające się ich narządami. Jednak doniesienia dotyczące żerowania tych ssaków na żarłaczu białym pochodziły z innych regionów świata – z okolic Kalifornii oraz Południowej Afryki. Dotychczasowe doniesienia nie były też tak niepodważalne jak to obecne. Wtedy rozpoznawano atak orki jedynie po kształcie i typie zadanych ran, teraz przeprowadzono analizę genetyczną rany rekina i wykryto obecność DNA orek w jego tkankach.   Nowa publikacja jest istotna również dlatego, że potwierdza wcześniejsze przypuszczenia – taktyka polowania na rekiny (w tym żarłacze) jest powszechna wśród orek na całym świecie. Nie jest jedynie elementem lokalnych kultur tych zwierząt. (mat)

Najstarszy zapis runiczny

W Svingerud w Norwegii archeolodzy odkryli najstarszy zapis runiczny wykonany na kamieniu. Powstał on między 50 r. p.n.e. a 275 r. n.e. Kamień rozbito na kawałki, a potem fragmenty umieszczono w różnych grobach, co sugeruje zarówno jego ceremonialne, jak i użytkowe znaczenie. Odkrycie to dostarcza cennych informacji na temat wczesnego użycia pisma runicznego.

Na początku było słowo. Tylko czyje? Prawdy i mity o początkach chrześcijaństwa

Pokój daje dobrobyt i stabilność, dlaczego więc ludzie wybierają wojnę. Pytanie to podjął Richard Overy w „Why War?”

Kiedy lód skuł cały świat. Mrożąca opowieść o pochodzeniu organizmów wielokomórkowych

„Nie mów mi, co robić!”, czyli współczesna postać anarchizmu według Jamesa C. Scotta

Dlaczego uzależniamy się od scrollowania? Media społecznościowe wykorzystują wyniki badań

15 lat temu przekroczyliśmy trzy granice. Już przestrzeliliśmy wszystkie

Ostry spór naukowców. AI myśli jak ludzie czy tylko udaje? A może myli się jak człowiek?

Wiele kobiet znosi menopauzę w cichym cierpieniu. A można im pomóc

Jak przekonać do zmian myśliwych, drwali, leśników. Mówi Mikołaj Dorożała, główny konserwator przyrody

Czego Polacy szukają w swoich genach – i dlaczego grozi im rozczarowanie?